اصول منشور گردشگری فرهنگی

    مدیریت گردشگری در مکان های دارای میراٍٍث فرهنگی به شرح زیر،  هشتمین پیش نویس منشور بین المللی گردشگری، کمیسیون بین المللی ، شورای بین المللی بناها و محل ها (ایکوموس ICOMOS ) است که برای تصویب در دوازدهمین مجمع عمومی ایکوموس، مکزیک، اکتبر 1999، تهیه شده است.

اصل 1- چون گردشگری داخلی و بین المللی در زمرة مهم ترین محل های تبادل فرهنگی است، حفاظت از محیط زیست باید فرصت های مسئولانه و هدایت شده ای را به منظور کسب تجربه و شناخت دست اول از میراث و فرهنگ آن جامعه برای اعضای جامعه میزبان و بازدیدکنندگان فراهم کند.

1-1- میراث طبیعی و فرهنگی یک ذخیرة مادی و معنوی است که داستان توسعه تاریخی « جامعه » را بازگو می کند. این میراث نقشی مهم در زندگی مدرن دارد و باید برای عموم به لحاظ عینی، فکری، و یا احساسی قابل دسترس باشد. برنامه های حفظ و نگه داری از ویژگی های طبیعی و جنبه های ناملموس، ظواهر فرهنگی امروزی و بافت کلی، باید شناخت و درک اهمیت میراث را به شیوه ای معقول و قابل دسترس برای جامعة میزبان و گردشگری آسان کند.

1-2- تک تک جنبه های میراث طبیعی و فرهنگی در سطوحی مختلف از اهمیت قرار دارند؛ برخی با ارزش های جهانی و برخی دیگر با اهمیت ملی و منطقه ای یا محلی. برنامه های توجیهی باید آن اهمیت را به شیوه ای مربوط و قابل دست یابی به جامعة میزبان و گردشگر، به وسیله اشکال برانگیزنده آموزشی، رسانه ای و فن آوری امروزی و با توضیح شخصی اطلاعات تاریخی، محیطی، و فرهنگی معرفی کند.

1-3- برنامه های توجیهی و معرفی باید سطح آگاهی عمومی را بهتر تشویق کنند و حمایت لازم را برای حیات دراز مدت میراث طبیعی و فرهنگی به عمل آورند.

1-4- برنامه های توجیهی باید اهمیت مکان های میراث، سنت ها، ورسوم فرهنگی را در چارچوب تجارب گذشته و دشواری های کنونی منطقه و جامعه میزبان، از جمله دشواری های گروه اقلیت فرهنگی و زبانی، معرفی کند. بازدیدکنندگان همواره باید از ارزش های مختلف فرهنگی، که ممکن است به یک منبع خاص میراث نسبت داده شود، آگاه باشد.

اصل 2- رابطة بین مکان های میراث و گردشگری رابطه ای پویاست و می تواند شامل ارزش های متضاد شود. این رابطه باید به شیوه ای پایدار برای نسل های امروز و فردا هدایت شود.

1-2- مکان های دارای اهمیت میراث ارزشی برای مردم، به عنوان یک پایه مهم تنوع فرهنگی و توسعه اجتماعی، ارزش واقعی دارند. حفظ و نگهداری درازمدت فرهنگ های زنده، مکان های میراث، مجموعه ها یک پارچگی طبیعی و بومی و بافت آن ها باید جزء سازندة اصلی سیاست های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، حقوقی، فرهنگی، و توسعه گردشگری باشد.

1-2- تعامل بین منابع یا ارزش های میراث و گردشگری تعاملی پویا و تغییر یابنده است که فرصت ها، چالش ها، و نیز اختلافات بالقوه ایجاد می کند. توسعه ها، فعالیت ها، و طرح های گردشگری باید نتایج مثبت به بار آورند و اثرات منفی بر میراث و سبک زندگی جامعه میزبان را به حداقل برسانند، و در همین حال پاسخ گوی نیازها و خواسته های گردشگر باشند.

3-2- برنامه های حفظ، توجیه، و توسعه گردشگری باید برمبنای شناختی جامع از جنبه های مشخص، اما اغلب پیچیده و متضاد، اهمیت میراث مکان خاص استوار باشند. پژوهش و رای زنی مستمر برای تقویت شناخت و درک آن اهمیت، مهم است.

4-2- حفظ اصالت مکان های میراث و مجموعه ها حایز اهمیت است. این امر عنصر اصلی اهمیت فرهنگی آن هاست، زیرا در مادة طبیعی، حافظه مشترک و سنت های ناملموس که از گذشته باقیمانده اند تجلی می یابد. برنامه  هایی باید اصالت مکان ها و تجارب فرهنگی را معرفی و تبیین کنند تا شناخت و درک از میراث های فرهنگی افزایش یابد.

5-2- طرح های توسعه گردشگری و زیربنایی باید ابعاد هنری، اجتماعی و فرهنگی، چشم اندازهای طبیعی و فرهنگی، و ویژگی های تنوع زیستی و بافت دیداری وسیع تر مکان های میراث را به حساب آورند. باید به استفاده از محصولات محلی اولویت داده شود و سبک های معماری محلی یا سنت های بومی و محلی مدنظر قرار گیرند.

6-2- قبل از آنکه مکان های میراث به منظور گردشگری حمایت و توسعه یابند، طرح های مدیریت باید ارزش های طبیعی و فرهنگی آن مکان را برآورد کنند. آن گاه، این طرح ها باید حدود مناسب تغیرات قابل قبول به خصوص در ارتباط با تأثیر شمار بازدیدکنندگان بر ویژگی های طبیعی، یک پارچگی، بوم شناختی و تنوع زیستی آن مکان، سیستم های جاده های محلی و حمل و نقل و رفاه اجتماعی، اقتصادی، و فرهنگی جامعة میزبان را تعین کنند. چنانچه سطح احتمالی تغیرات غیرقابل قبول باشد، طرهای پیشنهای توسعه باید اصلاح شوند.

7-2- تدوین برنامه های ارزشیابی مستمر برای تخمین اثرات تدریجی فعالیت های گردشگری و توسعه بر روی مکان یا اجتماعی خاص ضروری است.

اصل 3- برنامه ریزی حفظ و نگهداری و گردشگری مکان های میراث باید بازدیدی ارزشمند، رضایت بخش، و دلپذیر برای گردشگر باشند.

1-3- برنامه های حفظ و نگه داری و گردشگری باید اطلاعاتی با کیفیت عالی ارائه کنند تا شناخت بازدیدکننده را از اهمیت ویژگی های میراث و ضرورت حفظ آن ها به حد مطلوب برسانند تا او بتواند به شیوه ای مناسب از بازدید مکان مورد نظر لذت ببرد.

2-3- بازدیدکنندگان، چنانچه مایل باشند، باید بتوانند مکان میراث را با سرعت دلخواه خودشان بازدید کنند. تعیین مسیرهای خاص گردش برای به حداقل رساندن اثرات بازدیدها بر انسجام و بافت طبیعی یک مکان و ویژگی های طبیعی و فرهنگی آن جا ممکن است ضروری باشد.

3-3- محترم شمردن قداست اماکن و رسوم و سنت های مذهبی برای مدیران آن اماکن، بازدیدکنندگان، سیاست گذاران، برنامه ریزان و نورگردانان امری بس مهم است. بازدیدکنندگان را باید تشویق کرد که به عنوان مهمانانی ارزشمند برای ارزش ها و سبک زندگی جامعه میزبان احترام قائل شوند. از سرقت اشیاء فرهنگی یا خرید و فروش غیرقانونی آن ها بپرهیزند؛ و به شیوه ای مسئولانه رفتار کنند تا اگر خواستند دوباره به آن مکان بازگردند، از آن ها مجدداً استقبال شود.

4-3- برنامه ریزی فعالیت های گردشگری باید امکانات مناسب برای آسایش؛ امنیت، و رفاه بازدیدکننده را فراهم کند، به طوری که لذت بازدید افزایش یابد، ولی اثر مخرب بر اجزای مهم یا ویژگی های بومی نداشته باشد.

اصل 4- جوامع میزبان و مردم بومی باید در برنامه ریزی حفظ و نگه داری و گردشگری درگیر باشند.

1-4- حقوق منابع جامعة میزبان، در سطوح محلی و منطقه ای، صاحبان املاک و مردم بومی ذیربط که ممکن است حقوق یا مسئولیت های سنتی خود را بر سرزمین و جاهای مهم آن اعمال کنند، باید محترم شمرده شوند. آنها باید در تعیین اهداف، راهبردها و پروتکل های مربوط به شناسایی، حفظ، مدیریت، ارائه و تبیین منابع میراث خودشان، رسوم فرهنگی و جلوه های فرهنگی معاصر در زمینه گردشگری درگیر باشند.

2-4- در حالی که ممکن است میراث یک مکان یا منطقه ای خاص بعدی جهانی داشته باشد، ولی نیازها و خواسته های برخی از جوامع یا مردم محلی در مورد تحدید یا مدیریت دست یابی عینی، معنوی یا فکری بازدیدکنندگان به برخی رسوم، دانش ها، باورها، فعالیت ها، اشیا یا محل های فرهنگی باید محترم شمرده شوند.

اصل 5- فعالیت های گردشگری و حفظ و نگهداری باید به نفع جامعه میزبان باشد.

1-5- سیاست گذاران باید از اقداماتی برای توزیع عادلانة منافع گردشگری حمایت کنند تا تمام مناطق کشور در آن سهیم شود. این امر سطوح توسعه اجتماعی – اقتصادی را بهتر می کند و در کاهش فقر، در هر کجا که لازم باشد، تأثیر می گذارد.

2-5- مدیریت حفظ و نگه داری و فعالیت های گردشگری باید منافع اقتصادی، اجتماعی، و فرهنگی عادلانه ای را برای مردان و زنان جامعه میزبان یا محلی، در تمام سطوح، از طریق آموزشی، کارآموزی، و ایجاد فرصت های شغلی تمام وقت فراهم کند.

3-5- بخش قابل توجهی از درآمد حاصل از گردشگری مکان های میراث باید به حفظ، نگهداری، و معرفی آن مکان ها؛ از جمله موقعیت طبیعی و فرهنگی آن ها اختصاص یابد. بازدیدکنندگان باید، در هر کجا که ممکن باشد، از این اختصاص درآمد مطلع شوند.

4-5- برنامه های گردشگری باید کارآموزی و اشتغال راهنماها و راهنمایان محل را از میان اعضای جامعه میزبان به منظور افزایش مهارت های مردم محلی در معرفی و تبیین ارزش های فرهنگی شان تشویق کنند.

5-5- برنامه های توجیهی و آموزشی میراث در میان مردم جامعه میزبان باید دخالت راهنمایان محلی را ترغیب کنند. این برنامه ها باید به افزایش آگاهی مردم محلی از میراث خودشان و محترم شمردن آن کمک و آنان را تشویق کنند که در مراقبت و نگهداری آن سهمی مستقیم داشته باشند.

6-5- برنامه های مدیریت حفظ و نگه داری و گردشگری باید شامل فرصت های آموزشی و کارآموزی برای سیاست گذاران، برنامه ریزان، پژوهشگران، طراحان، معماران، دیلماج ها، متصدیان نگهداری، و نورگردانان باشد. شرکت کنندگان در این برنامه ها باید تشویق شوند تا موضوع ها، فرصت ها و مسائل متضادی را که همکارانشان با آن ها مواجه می شوند بفهمند و به حل ان ها کمک کنند.

اصل 6- برنامه های حمایتی از گردشگری باید ویژگی های طبیعی و میراٍث را حفظ و بهتر کنند.

1-6- برنامه های حمایتی گردشگری باید انتظارات واقع بینانه ایجاد کنند و بازدید کنندگان بالقوه را مسئولانه از خصوصیات خاص میراث یک مکان یا جامعه میزبان مطلع نمایند و بدین طریق آنان را تشویق کنند تا به نحوی شایسته رفتار کنند.

_{*برگرفته از مطالب گردآوری شده توسط رئوف موسوی*}