رودخانه ارس

ارس را در بیابان جوش باشد        چو در دریا رسد خاموش باشد   _نظامی

     ارس نام رودخانه‌ای نسبتاً پرآب و خروشان است که در فاصله 2 کیلومتری جلفا پس از گذشت از بستر تنگ کوهستانی که در کوههای نزدیک جلفا ایجاد نموده است وارد جلفا می شود. رودخانه ارس که از کشور ترکیه سرچشمه مى گیرد، حدود۴۵۰ کیلومتر از مرز آبى جمهورى اسلامى ایران با کشورهاى آذربایجان و ارمنستان را تشکیل مى دهد.

     این رودخانه که در فارسی به ارس معروف است نام محلی این رود به ارمنی آراکس و به ترکی آراز می باشد. نام اَرَس ریشه پارسی دارد و به معنای زلال و بی غل و غش است. رودخانه ارس در سال ۱۸۱۳ میلادی در پی عهدنامه گلستان به عنوان مرزایران و شوروی برگزیده شد و تمامی مناطق شمال این رود از ایران جدا و به خاک روسیه(شوروی سابق) افزوده شد.

     طبیعت زیبا و تاریخ غنی، منطقه ارس را به یکی از مناطق ویژه توریستی تبدیل کرده است. کوهستان های بلند منطقه همه ساله کوهنوردان زیادی را به خود میخواند. رود زیبای ارس با مسیر پر پیچ و خم و حکایت های غریب خود یکی دیگر از جاذبه های گردشگری است. حیات وحش ارسباران با پوشش گیاهی منحصر به فرد و منطقه کیامکی با تنوع زیستی بی نظیر، سایر جاذبه های توریستی این منطقه به شمار میروند.

     یکی از مهمترین رودهای ایران که علاوه بر جذابیت ویژه گردشگری و تأثیرات مثبت اکوسیستمی قابلیت مهمی از نظر ماهیهای قابل صید دارد رودخانه ارس می باشد. ماهیهای این رود حدود ده گونه می باشند که حدود 6 نوع آنها که در ذیل ذکر خواهد گردید نسبت به دیگر ماهیهای بومی این رود بزرگتر و دارای مقاومت بیشتری نسبت به سایر ماهیها هستند. به همین جهت صید این ماهیها بین ورزشکاران و ماهیگیران از ارزش بالایی برخوردار است.

     رودخانه ارس که سراسر نوار شمال غربی کشور را سیراب می کند در تمام فصول سال پر آب است اما به دلیل مسائل زیست محیطی و تخم ریزی ماهیها مجوز برای ماهیگیری در ایام خاصی از سال صادر می شود. شهر های پارس آباد، اصلاندوز، جلفا ، پلدشت ، سیه رود و سواحل حاشیه ای این شهرها بهترین نقاط برای ماهیگیری هستندکه هر ساله در فصل تابستان قلابهای آویزان نشانگر حضور ورزشکاران و گاه خانواده های علاقمند به ماهیگیری است. در ذیل به برخی از این ماهیها اشاره می نماییم :

 1- اسبله یا گربه ماهی (Erupian Catfish)

 2- سوف (Zander)

 3- زردپر (Barbel fish)

 4- کپور (Common Carp)

 5- ماش ماهی (Aspe)

 6- فیتوفاگ یا کپور نقره ای (Silver Carp)

      حوضه آبریز ارس جلگه پستی در نیمه شمالی استان‌های آ. شرقی و غربی و اردبیل است و آب و هوای معتدلی نسبت به نیمه جنوبی این استانها دارد بارش فراوان در این منطقه علاوه بر کمک به اعتدال آب و هوا باعث ایجاد رودخانه‌های متعدد شده است.

      سرچشمه آن از کوههای مین گول داغ (هزار برکه) ترکیه واقع در جنوب شهر ارزروم است ، محل مذکور که در مرکز تجمع آبهای این کوهها وتشکیل ارس بوده ، بیش از 800 متراز سطح دریا ارتفاع ندارد. طول رود از سرچشمه تا مصب قریب 1072 کیلومتر است که پس از سرازیر شدن از سرچشمه در نقطه ای به اسم «دوالو» وارد خاک ایران شده و از همین محل تا نقطه « قره دونی »  که آخرین حد فاصل خاک ایران و ارس می باشد، در شمال غربی ایران جریان دارد. رودخانه ارس پس از عبور از « قره دونی » وارد خاک قره باغ می شود و باطی مسیر در جمهوری آذربایجان به رودخانه « کورا » می پیوندندد و به دریای خزر می ریزد.

      رودخانه هایی که از خاک قفقازیه وارد رود ارس می شود عبارتند از : آرپاچای-رود نخجوان-رود کر. همچنین رودخانه هایی که از خاک ایران وارد رود ارس می شود عبارتنداز: رود زنگماراز ماکو، رود آغ چای و قطور چای از خوی، رود زیلبیر از مرند، رود کوک گنبد از قره داغ، دره رود مغان.

     عرض رودخانه ارس در جلفا گاهی تا 200متر و ارتفاع وعمق بستر آن به 2 تا 3 متر می رسد. عریضترین نقطه رودخانه در نزدیکی شهر جلفا میباشد که بیش از 200 متر عرض و بیش از 4 متر عمق دارد که می توان سومین رودخانه ایران از لحاظ قدرت آب تلقی کرد. بستر رودخانه ارس دارای شیب زیادی بوده که آب با سرعت درآن جریان دارد و مثل رودهای دیگرنمی توان بر روی آن قایقرانی کرد ولی اگر قایق موتور دار باشدمی توان از آن استفاده نمود.

     بر روی رودخانه ارس دو پل تاریخی به فاصله صد متر از یکدیگر بنا شده که به نام خدا آفرین مشهورند. پل اول به دوره سلجوقیان (552- 391 ه ق منسوب است. 160 متر طول و 15 طاق دارد. پل دوم خدا آفرین به طول حدود 120 متر ودارای 10 طاق ، و منسوب به دوره صفوی ( 1148 - 907 ه ق ) است.

منبع کمکی اطلاعات: www.chekadedanesh.persianblog.ir